Λίγα λόγια για την Δραματοθεραπεία. Τι είναι; Πως εφαρμόζεται;

Σε τι διαφέρει από τις υπόλοιπες προσεγγίσεις; Και που απευθύνεται;

Γράφει η Μάρη Τάνια στο www.psychoedu.gr

Τι είναι η Δραματοθεραπεία;

Η Δραματοθεραπεία είναι μια μη κατευθυντική μορφή ψυχοθεραπείας που βασίζεται στις τέχνες. Η τέχνη, σε κάθε της μορφή, έχει αποδειχτεί ότι μπορεί να είναι από μόνη της θεραπευτική. Η Δραματοθεραπεία χρησιμοποιεί με συστηματικό τρόπο το θεατρικό δράμα και την κίνηση με απώτερο στόχο την ψυχολογική ωρίμανση και αλλαγή του θεραπευόμενου.

Η θεραπεία μέσω του δράματος μπορεί να βοηθήσει τον θεραπευόμενο να αναπτυχθεί τόσο σε λεκτικό όσο και σε σωματικό επίπεδο, είναι ικανή να εξάψει την φαντασία του και έτσι να τον βοηθήσει να αναπτύξει την συναισθηματική του κατάσταση. Αυτού του είδους η θεραπεία προσφέρει την ικανότητα στον θεραπευόμενο να μεταμορφωθεί τόσο σε ρεαλιστικό όσο και σε συμβολικό επίπεδο.

Η Δραματοθεραπεία είναι μια σχετικά νέα μορφή ψυχοθεραπείας καθώς εφαρμόστηκε για πρώτη φορά την δεκαετία του 60’. Βασίζεται στις θεωρίες του Carl Gustav Jung για το ατομικό και συλλογικό ασυνείδητο, και κύριοι εμπνευστές της είναι η Marion Lindkvist, ο Rudolf  Laban και ο Peter Slade.

Πως εφαρμόζεται;

Μια προσέγγιση της δραματοθεραπείας αποτελεί η θεραπεία Sesame η οποία αντιλαμβάνεται ‘το σώμα ως σύμβολο του εαυτού’. Βασίζεται στην θεωρία που ανέπτυξε ο Carl Jung όπου σκοπός είναι η κατανόηση και η ενσωμάτωση των ασυνείδητων δυνάμεων και των κινήτρων, που θεμελιώνουν την ανθρώπινη συμπεριφορά. Η θεραπεία Sesame διαθέτει τέσσερα βασικά εργαλεία σύμφωνα με τα οποία χτίζεται μια συνεδρία Δραματοθεραπείας.

Πρώτο, και βασικό, εργαλείο της Δραματοθεραπείας αποτελεί η θεραπεία μέσω της κίνησης με άγγιγμα και ήχο το οποίο εξερευνήθηκε αρχικά από την Marion Lindkvist. Η ίδια υποστήριζε ότι ‘Η κίνηση με άγγιγμα και ήχο βασίζεται στο συναίσθημα, και όχι στη σκέψη’.  Η κίνηση εδώ εξελίσσεται κατά βάση με την τεχνική του  καθρέφτη.

Η τεχνική αυτή επιτρέπει αφενός στον θεραπευτή να μπει στη θέση/στον κόσμο του θεραπευόμενου και αφετέρου να συνειδητοποιήσει και ο θεραπευόμενος το πώς φαίνεται στους άλλους. Το άγγιγμα είναι απαραίτητο εργαλείο για να ηρεμήσει  και να καθησυχάσει τον θεραπευόμενο και να τον φέρει σε επαφή με τον θεραπευτή. Η επαφή αυτή δεν αναφέρεται μόνο στο σωματικό επίπεδο αλλά κυρίως στο ψυχικό. Ο ήχος αποτελεί έναν διαφορετικό τρόπο να ‘αγγίξεις’ τον άλλον. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να ενδυναμώσει ή να παρακινήσει μια κίνηση, και όταν το άγγιγμα δεν είναι δυνατό να πραγματοποιηθεί, τότε ο ήχος είναι ζωτικής σημασίας.

Ένα ακόμη εργαλείο της Δραματοθεραπείας βασίζεται στην θεωρία που ανέπτυξε ο Rudolf  Laban ο οποίος ανέλυσε την κίνηση με τέσσερις βασικές παραμέτρους· την κατεύθυνση, τον χρόνο, την ροή και το βάρος. Σύμφωνα με την θεωρία του αλλάζοντας την κίνηση κάποιου, μπορείς να αλλάξεις και την ψυχολογία του. Ο Laban συνδύασε αυτές τις τέσσερις παραμέτρους, δημιουργώντας έτσι οκτώ νέους τύπους κίνησης.

Για παράδειγμα, ένας άνθρωπος που πάσχει από κατάθλιψη συνήθως κινείται αργά, με βάρος και χωρίς ροή. Αν του ζητηθεί να κινηθεί όπως ένα φύλλο στον αέρα, δηλαδή ελαφριά, γρήγορα και με κατεύθυνση, αυτόματα στο σώμα του καταγράφεται μια διαφορετική κίνηση η οποία αν επαναληφθεί γα αρκετό διάστημα καταφέρνει να του εντυπωθεί και ενδεχομένως να τροποποιηθεί και να οικειοποιηθεί στην καθημερινότητα του.

Ένα τρίτο εργαλείο της θεραπείας μέσω του δράματος και της κίνησης αποτελούν οι μύθοι και οι ιστορίες. Σύμφωνα με τον Haen κάθε ιστορία, μύθος ή παραμύθι κρύβει μέσα του τα βασικά αρχέτυπα, όπως του ήρωα, του τρίξτερ, του βοηθού, του σοφού, της μητέρας, της σκιάς και πολλών άλλων. Στην Δραματοθεραπεία χρησιμοποιούνται οι ήρωες της κάθε ιστορίας και τα παραπάνω αρχέτυπα έρχονται στην επιφάνεια.

Ο θεραπευόμενος μέσα από το παιχνίδι ρόλων επιλέγει έναν ήρωα στον οποίο θέλει να μεταμορφωθεί συμβολικά και με αυτόν τον τρόπο εκφράζονται οι προβολές του. Η επιλογή του ρόλου που θα κάνει ο θεραπευόμενος δεν είναι ποτέ τυχαία. Επιλέγουμε ρόλους που μπορεί να είναι κοντά σε εμάς, που έχουν στοιχεία που μας φοβίζουν ή που θα θέλαμε να έχουμε. Μέσα από έναν ρόλο ο θεραπευόμενος θα μπορέσει να έρθει αντιμέτωπος με ζητήματα που τον απασχολούν, πάντα όμως μέσα στο ασφαλές πλαίσιο που παρέχει μια Δραματοθεραπευτική συνεδρία.

Τελευταίο, αλλά σημαντικό, εργαλείο που μπορεί να χρησιμοποιηθεί στην Δραματοθεραπεία είναι το παιχνίδι, και κυρίως όταν θεραπευόμενος είναι ένα παιδί. Το παιχνίδι είναι ο τρόπος που μπορεί να εκφραστεί ένα παιδί τόσο σε συνειδητό όσο και ασυνείδητο επίπεδο. Αποτελεί το κύριο μέσο με τον οποίο το παιδί μπορεί να αντιληφθεί τον κόσμο γύρω του και κατά συνέπεια να μάθει τον ίδιο του τον εαυτό.

Το παιχνίδι λειτουργεί σαν μέσω εκτόνωσης για το παιδί όπου το βοηθά να εξελιχτεί τόσο νοητικά όσο και σωματικά και μέσα από αυτό μαθαίνει την αξία και την λειτουργία των κανόνων. Είναι ένα εξαιρετικό μέσον που μπορεί να ξυπνήσει όλες τις αισθήσεις του παιδιού και, φυσικά, να λειτουργήσει θεραπευτικά για το ίδιο. Καλλιεργεί τη φαντασία  με σκοπό στη συνέχεια να αποκτήσει το παιδί πρότυπα και συμπεριφορές, που θα το βοηθήσουν να διαμορφώσει σε ένα σημαντικά μεγάλο βαθμό την προσωπικότητά του.

Στην θεραπεία μέσω του δράματος και της κίνησης, το παιχνίδι λειτουργεί προβολικά καθώς το παιδί σχετίζεται με τον εξωτερικό κόσμο μέσω παιχνιδιών και αντικειμένων. Το συγκεκριμένο εργαλείο μπορεί να εφαρμοστεί με την ίδια αποτελεσματικότητα και σε ενήλικες.

Σε τι διαφέρει από τις υπόλοιπες προσεγγίσεις ψυχοθεραπείας;

Η Δραματοθεραπεία δεν λειτουργεί με τον κλασικό τρόπο ψυχοθεραπείας όπου ο θεραπευόμενος καλείται να κάνει έναν διάλογο με τον ψυχοθεραπευτή του. Σε μια Δραματοθεραπευτική συνεδρία ο θεραπευόμενος θα κληθεί να εκφραστεί, κατά κύριο λόγο, όχι λεκτικά αλλά σωματικά, καθώς το σώμα συνδέεται άμεσα με την ψυχή.

Η εκδραμάτιση, η κίνηση, ο ήχος, η ζωγραφική και οποιαδήποτε άλλη μορφή τέχνης, βοηθούν τον θεραπευόμενο να λειτουργήσει ασυνείδητα και να χρησιμοποιήσει το σώμα του ως μέσω έκφρασης. Το σώμα έχει μνήμη και όταν κατέχει αυτό τον κύριο ρόλο, έναντι του λόγου, τότε η διαδικασία της θεραπείας γίνεται χωρίς να φιλτράρεται με δεύτερες σκέψεις.

Σε ποιους απευθύνεται;

Συχνά ερχόμαστε αντιμέτωποι με εξωτερικές ή εσωτερικές  ψυχοπιεστικές καταστάσεις που με κάποιον τρόπο μας δυσκολεύουν στην καθημερινότητα μας. Σταδιακά εμφανίζονται προβλήματα στον ύπνο, στη διατροφή, στις διαπροσωπικές και επαγγελματικές σχέσεις, στη σεξουαλική ζωή και στη διάθεση. Αυτοί είναι κάποιοι από τους λόγους που μπορούν να οδηγήσουν ένα άτομο στην ψυχοθεραπεία.

Η Δραματοθεραπεία είναι μια μορφή ψυχοθεραπείας η οποία απευθύνονται σε παιδιά, εφήβους, ενήλικες και υπερήλικες και βοηθάει στην αναγνώριση και αντιμετώπιση καταστάσεων όπως:

• Διαταραχές άγχους, κρίσεις πανικού, φοβίες
• Διατροφικές διαταραχές
• Κατάθλιψη, θλίψη, μελαγχολία
• Απώλεια, πένθος
• Προβληματικές συμπεριφορές και διαχείριση διαπροσωπικών σχέσεων
• Ανάγκη για αυτογνωσία

Η Δραματοθεραπεία μπορεί να εφαρμοστεί τόσο σε ατομικό όσο και σε ομαδικό επίπεδο, καθώς επίσης και στην οικογενειακή θεραπεία και την θεραπεία ζευγαριών.

Βιβλιογραφία

Booker, M. (2011). Developmental Drama: Dramatherapy Approaches for People with Profound or Severe Multiple Disabilities, Including Sensory Impairment. London: Jessica Kingsley Publishers.

Haen, G. (2002). The dramatherapeutic use of the superhero role with male clients. Dramatherapy, 1 (24), 16-22.

Lindkvist, M.R. (1998). Bring white beads when calling on the healer. New Orleans: Rivendell House.